Waarom vinden baby's deze 8 speeltjes zo boeiend?

Je hebt net een baby gekregen. Lieve vrienden en familieleden komen op kraambezoek en brengen kadootjes mee; leuke speeltjes, knuffels en schattige boxpakjes. In het begin heeft je baby de speeltjes nog niet nodig. Hij is nog aan het aankomen en het wennen aan zijn omgeving, aan de geuren en geluiden, aan darmprikkels en kleertjes aan zijn lijfje. Maar na een poosje slaapt hij minder dan in het begin, kijkt hij steeds alerter om zich heen en leg je hem op een plek waar hij kan spelen. Maar wat zijn geschikte eerste speelmaterialen? Welke veel voorkomende speelmaterialen zijn minder geschikt en waarom?

Wat definieert spel? Het is een heel ruim begrip waar allerlei soorten activiteit onder vallen. Magda Gerber zei: "Play is what babies do when they are not involved in a caregiving activity or sleeping." Spel is dus elke vorm van zelf gekozen activiteit wanneer een baby niet slaapt of verzorgd wordt. Zoals het nemen van rust, door tussen actieve handelingen door in de verte te staren of het observeren van de omgeving. Fijne motorische handelingen maar ook grof motorische ontdekkingen, zoals omrollen behoren tot het spel van een jonge baby.

Wat interesseert de pasgeboren baby?

Als eerste zal je baby zich bezig houden met het handenspel. In het begin ervaart je baby zijn hand nog niet als onderdeel van hemzelf. Hij zwaait en wappert met zijn handjes, er vliegt iets in zijn blikveld maar het verdwijnt even snel als dat het gekomen is. Maar geleidelijk aan komt er een moment dat hij zijn hand kan volgen en blijft hij oefenen om zijn hand vast te houden met zijn blik. In het begin is zijn hand gebald tot een vuist en later zal hij zijn hand openen en sluiten. Door het steeds te herhalen, te zien en te voelen wat er gebeurd worden belangrijke verbanden in de hersenen gelegd en versterkt.

Wanneer je baby voorwerpen kan gaan oppakken, betast en bevoelt ze de objecten met haar handen en mond. Ze maakt kennis met hoe dit materiaal aanvoelt, de textuur, het gewicht, de rondingen of de rechte randen van het voorwerp. Ze leert dat metaal koud aanvoelt en hout niet, dat stof zacht is en rubber steviger en stroef. Zo vormt ze een beeld van de materialen en de wereld om haar heen.

Als ze met het speeltje schudt maken sommige voorwerpen geluid. Ze schudt, stopt, luistert naar de stilte, kijkt naar de rammelaar en gaat weer schudden. Je baby ontdekt de samenhang tussen haar handelen en het geluid dat daardoor soms te horen is. Wanneer je baby twee verschillende voorwerpen in beide handen vast kan houden zal ze bezig gaan met het ontdekken van de verschillen en overeenkomsten tussen de voorwerpen.

Omdat baby's door dit onderzoek kennis opdoen van de materiële wereld om hun heen, is het belangrijk dat het speelmateriaal dat je kiest simpel is. Bijvoorbeeld een houten ring, een doek en een muffin cup. Om de experimenten van je baby goed te kunnen faciliteren geef je liever geen complex speelgoed waarin veel kleuren, geluiden en texturen in één speeltje zijn verwerkt. Deze zijn verwarrend. Hiermee kan je baby minder makkelijk de eigenschappen van materialen ontdekken. Kies voor voorwerpen die niet actief 'iets doen' voor je baby. D.w.z. voorwerpen die geen geluid maken of licht geven als je een knop indrukt. Alle activiteit die plaatsvindt, wordt geïnitieerd door je baby zelf. Hij kan dan ook voor zijn eigen rust momenten kiezen wanneer het hem te veel is geworden.

Als je speelmaterialen aanbiedt met verschillende eigenschappen, zoals iets van hout, stof, plastic en metaal kunnen er verschillende indrukken worden opgedaan. De voorwerpen voelen en klinken anders wanneer ze tegen elkaar of tegen de grond worden geklopt. Elk speeltje vraagt een andere manier waarop je baby zijn handen houdt als hij het wilt oppakken. Hij wordt steeds handiger in het manipuleren van zijn handen en de voorwerpen. Door het object steeds van een andere kant te bekijken, dan weer van dichtbij en dan weer van veraf, leert hij dat het nog steeds om hetzelfde voorwerp gaat ook al ziet het er anders uit.

De eerste speelmaterialen

Ik heb een selectie gemaakt van mijn 8 favoriete eerste speelmaterialen voor baby's van ongeveer 3 maanden tot 6 maanden oud. Maar ook als baby's ouder zijn zullen ze nog met deze materialen blijven spelen.

1. Een katoenen doek van ongeveer 35 x 35cm.

De doek moet wat stevigheid hebben, zoals een boerenzakdoek of een servet. Pak de doek in het midden vast met één hand en vorm een rondje tussen duim en wijsvinger met de ander hand. Trek daar de doek doorheen, zodat die in een punt blijft staan.
Een doek is heel geschikt als eerste speelobject. Eerst zal het handje van je baby per ongeluk de doek meepikken terwijl hij zwaait met zijn arm. Daarna gaat hij de doek steeds bewuster vastpakken. De doek is zacht en vervormbaar. Als het valt zal het je baby niet bezeren.

2. O-ball of Pikler bal

Het verschil tussen een O-ball en een Pikler bal is het materiaal waarvan ze gemaakt zijn. Een o-ball is gemaakt van plastic en de Pikler bal wordt traditioneel gemaakt van pitriet. De functie van beide ballen komen erg overeen. Het zijn hele lichte ballen en daarom makkelijk op te pakken wanneer je baby nog niet krachtig is. Er zitten grote gaten in waardoor het makkelijk wordt om de bal te grijpen in een schepbeweging, zoals baby's in het begin ook de zakdoek oppakken. Als de bal uit de handen valt zou die kunnen wegrollen en dat is misschien frustrerend omdat je baby er nog niet achteraan kan. In dat geval kan je iets door de gaten heen steken, zoals een doek, zodat de bal niet zo makkelijk weg rolt.

3. Knuffelpopje

Deze eenvoudige popjes hebben hun oorsprong in de antroposofische visie op speelgoed. De popjes hebben een neutrale expressie en zijn gemaakt van natuurlijk materialen. Het hoofd is gevuld en soms de handen, maar het lijfje is zacht en bestaat uit een dubbele laag stof. Deze popjes zijn net als de doek, makkelijk op te pakken en daarom erg geschikt voor baby's die nog oefenen met oppakken. Sommige zijn erg lekker zacht en hebben de potentie om de favoriet te worden tijdens het slapen.

4. Pikler giraf of diertje van stof

Een Pikler giraf is een simpele knuffel die is bedacht in het Pikler instituut. Het staat rechtop en heeft kleine details die de fijne motoriek prikkelen en de pincet greep stimuleren.
Een ander voorbeeld van een knuffel die interessant is voor baby's is een (zelf)gehaakte octopus. Net als de giraf is de octopus iets hoger van de grond en daarom makkelijker te zien en op te pakken voor de nog jonge baby. De spiraalvormige tentakels doen denken aan de navelstreng. Deze octopussen zijn om die reden effectief gebleken voor baby's die in een couveuse liggen.

5. Siliconen muffin cups

Siliconen muffin cups zijn echt een heel fijn eerste speeltje. Ze zijn iets hoger en daarom makkelijk te zien, makkelijk op te pakken, ze zijn licht in gewicht en kunnen je baby niet bezeren als hij het laat vallen. Ze kunnen mee in bad. Daarnaast komen ze ook nog eens in allerlei aantrekkelijke kleuren. Ook voor het spel van peuters die bezig gaan met sorteren en ordenen is dit een heel leuk speeltje.

6. Houten ring

Na een aantal weken zal je merken dat je kindje zijn hoofd goed naar beide zijkanten kan draaien. Dat is het moment waarop je plattere voorwerpen kan gaan neerleggen, zoals een (bijt)ring. Deze zijn wat moeilijker op te pakken.

7. Rammelaar

Je kan rammelaars neerleggen wanneer je baby geen grijpreflex meer heeft. Hij moet de rammelaar los kunnen laten zodat hij zichzelf niet frustreert met een constant geluid en in een verhoogde staat van opwinding raakt. Een ander punt om op te letten bij rammelaars is dat het deel dat geluid maakt zichtbaar is. Het geluid moet zowel te horen als te zien zijn. Oorzaak en gevolg van de handelingen van je baby worden hem niet duidelijk bij onzichtbaar verwerkte belletjes of knisperpapier in speeltjes.

Eén van de rammelaars die ik erg prettig vind is de skwish vanwege het zachte geluid en dat hij makkelijk zichtbaar is vanaf de grond omdat hij hoog is en daarom ook makkelijk is om op te pakken.

8. Klein roestvrij stalen kommetje

Een roestvrij stalen kommetje vormt een grotere uitdaging om op te pakken omdat het glad is en niet mee beweegt, zoals een doek of muffincup. Maar het is erg interessant vanwege de reflectie en de andere klank die het maakt als het valt of ergens tegenaan wordt getikt.

Hoe kan je de materialen aanbieden?

Voordat je de eerste speeltjes aanbiedt is het belangrijk dat je kindje eerst zijn handen ontdekt en daar regelmatig naar kijkt. Het handenspel is een belangrijke voorbereiding op het spelen met objecten en voor het aanleggen van de paden tussen de synapsen. Hij zal ongeveer 2 of 3 maanden oud zijn, wanneer je het handenspel veel waarneemt.

Drie speeltjes in het begin

Kies als eerste voorwerpen uit die je baby zonder moeite in één hand kan vasthouden en die wat hoger zijn zodat hij ze makkelijk ziet liggen naast hem. Als eerste speeltje kan je een doek in een punt naast hem leggen. Als de baby nog op zijn rug ligt, kan hij alleen speelgoed pakken dat binnen bereik ligt. Het moet zo dichtbij liggen dat hij erbij kan maar ook weer niet zo dichtbij dat zijn bewegende armen er tegen aan stoten terwijl hij het niet wil pakken.

Eerst kan je alleen de doek neerzetten en na een poosje, wanneer je merkt dat hij er aan toe is, kan je twee andere speeltjes erbij leggen. Eén aan elke zijde en eentje een beetje hoger, schuin boven het hoofd. Je baby wordt steeds beweeglijker en kan zijn hoofdje draaien en achter in zijn nek leggen. Zijn armen kunnen rijken naar de speeltjes om hem heen. Speelgoed dat per ongeluk weg geschoven wordt, leg je af en toe weer terug in het bereik. Je baby kan zelf de materialen pakken waar hij mee wilt spelen. Zo kan hij zijn eigen initiatief en interesse volgen.

Uitbreiden naar vijf speeltjes

Wanneer je merkt dat je baby meer beweeglijk wordt en zijn fijne motoriek complexer wordt kan je de drie speeltjes uitbreiden naar vijf. Naast de doek, het popje, de muffincup en de Pikler bal, kan je gaan variëren met moeilijker op te pakken voorwerpen zoals een houten ring, een zwaardere rammelaar, de Pikler giraf of een roestvrij stalen bakje. Sommige voorwerpen zijn moeilijker omdat ze plat zijn, andere zijn glad en weer andere zijn zwaarder.

Wanneer je baby mobieler wordt kan het zijn dat de speeltjes in de weg liggen. En zeker als je baby begint te tijgeren is het niet meer nodig de speeltjes rondom hem te leggen. Dan kan je het aan de rand van de speelruimte zetten, in een mandje aanbieden of op een kistje plaatsen. Lees meer over geschikte speelmaterialen en het aanbieden ervan voor oudere baby's in deze post.

Welke speelmaterialen zijn minder geschikt?

• mobiel
• babygym

Baby's willen de voorwerpen om hen heen aanraken, manipuleren, naar de mond brengen en betasten. Er is geen behoefte bij de baby om alleen maar te kijken naar voorwerpen, zoals naar een mobiel. Het is zelfs zo dat jonge baby's moeilijk weg kunnen kijken van bewegende voorwerpen. Het feit dat je kindje naar een mobiel kijkt hoeft dus niet te betekenen dat ze het als prettig ervaren. Het kijken naar een mobiel wekt spanning op, die zou worden opgelost wanneer je baby actief met het voorwerp bezig kan zijn en de eigenschappen kan onderzoeken.

Een babygym is om dezelfde reden minder geschikt. De voorwerpen die er aan hangen kunnen niet goed onderzocht worden omdat ze vast zitten. Ze hangen ook vlak boven het gezichtsveld van je baby die moeilijker weg kan kijken dan wanneer het voorwerp naast haar is neergelegd. Ook zorgt speelgoed dat in het blikveld hangt ervoor dat je kindje wordt afgeleid en niet meer of veel minder met haar hand bezig is. Zo wordt een belangrijke fase overgeslagen.

In dit artikel lees je over mijn favoriete open eind speelmaterialen voor oudere baby's en hoe je ze kan neerleggen in de speelruimte.

Verder lezen:

• De karakteristieke manier waarop een kind in het eerste levensjaar speelt en het geschikte speelgoed daarvoor. - Eva Kallo in De oorsprong van vrij spelen volgens Emmi Pikler
• Independent Play: Five Hints to Get the Ball Rolling - Janet Lansbury